2. Bilançonun Yapısı: Bilanço varlık ve kaynak olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Bilançoda her varlığın mutlaka bir kaynağı vardır. Varlık ve kaynak toplamları mutlaka birbirine eşit olmalıdır. Buna bilanço temel denkliği denir.
2.1. Varlıklar: Varlık, işletmenin sahip olduğu, bilançonun aktifinde yer alan ve para ile ifade edilebilen değerlere varlık denir. Varlık hesapları dönen varlıklar ve duran varlıklar olmak üzere ikiye ayrılır.
2.1.1. Dönen Varlıklar: İşletmenin faaliyeti dönemi içinde yer alan ve sağladığı yarar o dönem içinde sona eren varlıklardır. Dönen varlıklar grubunda bir yıl veya daha kısa süre içinde paraya çevrilebilecek değerler yer alır.
2.1.2. Duran Varlıklar: Satılmak amacıyla alınmayan, faaliyet dönemi içinde birden fazla dönem kullanılabilen ve sağladığı yarar birden fazla döneme yayılan varlıklar.
2.2. Kaynaklar: Kaynak, işletme ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmet üretmek için gerekli olan ve varlıkların sağlandığı yerleri gösteren gruba kaynak denir. Kaynak hesapları kısa vadeli yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve özkaynaklar olmak üzere üçe ayrılır. Varlıklar iki kaynaktan elde edilebilir, bunlardan biri sermaye diğeri de borçlardır.
2.2.1. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar: Bir yıl ya da daha kısa süre içinde ödenmesi gereken borçların bulunduğu hesap grubudur.
2.2.2. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar: Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek borçların bulunduğu hesap grubudur.
2.2.3. Özkaynaklar: İşletme sahip ve ortaklarının işletmeye koydukları sermaye ve benzeri kaynakların bulunduğu hesap grubudur.
| AKTİF | ... İŞLETMESİ ... TARİHLİ BİLANÇOSU | PASİF | |
II. DURAN VARLIKLAR
|
IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
V. ÖZ KAYNAKLAR |
||
| AKTİF TOPLAM | PASİF TOPLAM | ||
3. Bilançonun Temel Denkliği: Bilançoda yer alan bütün varlıkların mutlaka bir kaynağı olmak zorundadır. Çünkü bir varlık alabilmeniz için elinizde bir kaynak olmalıdır. Bu kaynak kendi sermayeniz olabilir veya yoksa borç olabilir. Ne kadar kaynak bulabilirseniz o kadar varlık sahibi olabilirsiniz. Örneğin 10.000 TL semayeniz var ise en fazla 10.000 TL lik bir varlık alabilirsiniz, veya daha azını alarak kalanı hazır değerlerde tutabilirsiniz. Bu nedenle varlık ve kaynak toplamları mutlaka birbirine eşit olmalıdır. Buna bilanço temel denkliği denmektedir ve bilançonun temel denkliği hiçbir zaman ve hiçbir şekilde bozulamaz.
bilançonun temel denkliği şu şekilde ifade edilebilir:
VARLIKLAR = KAYNAKLAR
AKTİF = PASİF
Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar = Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar + Özkaynaklar
Bilançonun temel denkşiğinden faydalanılarak işletmenin sermayesi hesaplanabilir.
Sermaye = Varlıklar - (Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar)
Bilançonun temel denkşiğinden faydalanılarak işletmenin sadece sermayesi değil diğer hesap grupları da hesaplanabilir.
Örnek: HG işletmesinin 01.01.2009 tarihinde varlık ve kaynak toplamları aşağıdaki şekildedir:
Dönen Varlıklar ... 20.000 TL
Duran Varlıklar ... 25.000 TL
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar ...10.000 TL
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar ... 15.000 TL
İşletmenin sermayesini bilançonun temel denkliğine göre hem formülle bulalum hem de bilanço üzerinde gösterelim:
Sermaye = Varlıklar - (Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar)
Sermaye = (20.000 + 25.000) - (10.000 + 15.000)
Sermaye = 45.000 - 25.000
Sermaye = 20.00
| AKTİF | HG İŞLETMESİ 01.01.2009 TARİHLİ BİLANÇOSU | PASİF | |
II. DURAN VARLIKLAR ... 25.000
|
IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK ...15.000
V. ÖZ KAYNAKLAR ... 20.000 |
||
| AKTİF TOPLAM | 45.000 | PASİF TOPLAM | 45.000 |
Bilançonun aktif toplamı ve pasif toplamı her zaman eşit olmak zorunda olduğundan sermaye 20.000 TL olarak hesaplanır.
İşletme faaliyetlerine devam ederken yaptığı işlemler nedeniyle varlık ve kaynaklarında sürekli değişimler meydana gelir. Değişimlere neden olan bu işlemlere muhasebe işlemleri denir. Ancak yapılan tüm işlemler, varlık ve kaynak değişimleri bilanço temel denkliğini hiçbir zaman bozamaz. Eğer eşitlik bozuluyorsa muhasebe işlemlerinde bir hata yapılmış demektir.
Örnek: HG işletmesinin 01.01.2009 tarihinde varlık ve kaynak toplamları aşağıdaki şekildedir:
Dönen Varlıklar ... 40.000 TL
Duran Varlıklar ... 45.000 TL
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar ... 20.000 TL
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar ... 35.000 TL
İşletmenin sermayesini bilançonun temel denkliğine göre hem formülle bulalum hem de bilanço üzerinde gösterelim:
Sermaye = Varlıklar - (Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar)
Sermaye = (40.000 + 45.000) - (20.000 + 35.000)
Sermaye = 85.000 - 55.000
Sermaye = 30.000
| AKTİF | HG İŞLETMESİ 01.01.2009 TARİHLİ BİLANÇOSU | PASİF | |
II. DURAN VARLIKLAR ... 45.000
|
IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK ... 35.000
V. ÖZ KAYNAKLAR ... 30.000 |
||
| AKTİF TOPLAM | 85.000 | PASİF TOPLAM | 85.000 |
Örneğin Devamı: HG işletmesi 10.01.2009 tarihinde 5.000 TL tutarında uzun vadeli borcu nakit olarak almıştır. Buna göre yeni bilanço aşağıdaki gibi düzenlenir:
Yeni Bilanço:
| AKTİF | HG İŞLETMESİ 10.01.2009 TARİHLİ BİLANÇOSU | PASİF | |
II. DURAN VARLIKLAR ... 45.000
|
IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK ... 40.000
V. ÖZ KAYNAKLAR ... 30.000 |
||
| AKTİF TOPLAM | 90.000 | PASİF TOPLAM | 90.000 |
İşletme 5.000 TL tutarında uzun vadeli borc aldığından uzun vadeli yabancı kaynakları 5.000 TL artmıştır. Aynı zamanda aldığı borcu kasasına koyarak dönen varlıkları da artmıştır. Böylece bilançonun temel eşitliği bozulmamıştır.
sayfa 2
